Pli baul devi dad ir stedi en baselgia. Co veseva ina dumengia normala ora?

La dumengia eri messa, viaspras suenter gentar e la sera rusari. Ir en baselgia era obligaziun, schiglioc era bab buca cuntents. Duront il temps da scola eri adina la damaun dallas 7.30 messa da scola.

 Con savens mavas vus en processiun?

La stad eri mintga dumengia dad ir en processiun entuorn baselgia. En in onn ora mav’ins da quei da 30 gadas en processiun. Da rogaziuns mavan nus igl emprem gi enta Cons, lu si Sogn Giusep ed il tierz gi entuorn baselgia. Sogn Gion da Vanescha era ina processiun speciala per l’aura. Nossadunna da fenadur eri dad ir giu Surin. Da Sontga Onna vegnevan ei ensi. Quels da Lumbrein vegnevan era en dallas rogaziuns. Sch’ei fageva gitg marcort’aura fagevan ei ina processiun per bialaura e la dumengia da scapulier era la processiun gronda da Perdanonza.

Devi da quels che mavan buc en baselgia da lezs temps?

Mo in ni dus originals mavan propi buc en baselgia.

Tgeinins eran il puncts principals ecclesiastics?

Sper las quater fiastas era quei Sontgaclau. Lu devi ils schenghetgs, da Nadal devi negins pacs. Gitg avon entschavevan nus a gir paternos e scrivevan sin in cedel mintga salidada che nus schevan. Mintg’affon survegneva enzatgei nizeivel, in lismer ni in pèr calzers e mia mumma fageva lu adina ina terschola. Nuschs spagnolas devi, tschellas eran memia caras, e forsa aunc in meil. Pli tard devi mandarinas ed oranschas. Quei era buc ina per in, mobein da parter. Da Nadal vegneva fatg si pigniel e cu nus eran a letg vegneva pendiu forsa in pèr creflis fatg en pupi vid il pigniel. La sera vegneva envidau si il pigniel e lu eri da star en schanuglias e far las oraziuns. Da Nadal sera vegneva celebrau ina messa da mesanotg.

Co festivavas Daniev?

Il principal era pils affons da saver ir a cattar biemaun. Lu devi 5 ni 10 raps, tiels parents forsa 20 raps. Biemaun devi in onn teila per far rassas ed in onn per far tschoss ed ils buobs survegnevan il bia teila da far caultschas ni camischas.

Ils raps che vus incassavas da cattar biemaun savevas salvar quels ni stuevas dar giu quels a casa?

Ils geniturs havevan dalla banca ina cassa da fier cun clav. Il bia eran quei entuorn 7 francs. Quels daners vegnevan en quella cassa e lu sin in conto da banca.

E tgei tratgas vegnevan servidas dallas perdanonzas?

Surviu si vegneva furtem piertg cun buglia da truffels ni truffels ni ris, in tec salata verda ed ina crema cun petta.

La baselgia haveva ina gronda influenza sillas famiglias.

Ti stuevas ir en baselgia e sche ti maridavas era haver affons. La giuventetgna astgava far ton sco nuot. Era far giugs denter buobs e mattatschas era ton sco scumandau.

Co eri cul saltar?

A casa saltavan nus bia. Nus havevan in grammofon ed in per plattas. Schiglioc era saltar scumandau priu ora a caschun da duas treis excepziuns.

L’uniun da mattauns haveva d’ademplir funcziuns specialas.

Cu ei era ina fiasta da Nossadunna eri da far cranz. Mantener ils costums dallas dunschalas che portan Nossadunna era medemamein ina lavur dallas mattauns. La dumengia havevan las mattauns dad ir in’ura avon messa en baselgia e gir rusari. Sch’ei mureva enzatgi havevan nus da gir rusari da morts. Ultra da quei eri da gir uffeci, quei cuzzava circa ina mes’ura ed era per latin e capir capevan nus buca tec. Ils salits schevan nus per grev malsauns sch’ei vegneva giavischau. In’autra obligaziun dallas mattauns era da lavar ora la baselgia. Quei fagevan nus duas gadas ad onn.

Sch’enzatgi mureva. Tgei schabegiava en vischnaunca?

Igl emprem vegnevi dau ils tucs. Tgi che seigi morts fageva ualti spert la currella. La sera vegneva getg rusari da morts ella casa dil defunct. Certins schevan l’entira notg rusari e vegliavan sper il defunct. Cu quellas pli veglias ein mortas ei quei usit svanius. Gitg vi ein ils defuncts stai treis gis a casa entochen la sepultura. Ils defuncts vegnevan purtai naven da Tgamanda ni naven da tschels uclauns entochen en baselgia a Vrin ed accumpignai d’ina processiun.