Tschun staziuns fuorman la senda d’eveniment «egliadas en spazi e temps». Ellas drezzan ils secturs tematics historics viers ils posts ed intermedieschan la savida, rimnada entras extracts ed anecdotas ord las intervestas. Aschia vegnan las historias e las aventuras dallas perdetgas dil temps vividas e sentidas el context directamein ella cuntrada.
Maletg / Scargar: Fegl sgulont Senda d’eveniment Lumnezia
Suandei la senda d’eveniment!
Las staziuns d‘eveniments e la senda d‘eveniments ein cun- tonschiblas bein e spèrt dals parcadis Uors e Surcasti.
Staziun 1: Uors
La staziun 1 sesanfla sper la via da vallada che meina en Val S. Pieder e porscha ina vesta sin Lumnezia-Sut (Suraua) e Lumnezia-Miez e silla ruta da “Sguard en spazi e temps” entuorn il vitg da Surcasti. Quella meina naven da cheu silla via veglia tras il vitg d’Uors e cuntinuescha silsuenter seniester giuaden tier la staziun 2 che sesanfla sper il Rein da Val.
Entochen l’entschatta dil 20avel tschentaner surveva quella via da sauma che colligiava il sid cul nord e menava da Valrein sur il Cuolm Val giu a Val S. Pieder viado a Surcasti e da leu vinavon viers Degen e Vella. Dalla capitala lumneziana ano cuntinuava il viadi viers S. Carli al Mundaun ni viers Glion e da leu sur il Veptga (Panixerpass) viers Glaruna. Ina ulteriura tura da sauma menava da Blinzuna sur la Val dil Blegn e la Greina a Vrin entadem la Lumnezia.
Ils purs che havevan biestga e caschiel en abundonza exportavan lur products el sid e importavan da leu autras victualias, mond tut a pei sur ils pass: fretgs, castognas, mèl e garnezi, terc e pulenta, la spisa principala dalla populaziun.
Staziun 2: Mulin
La staziun 2 sesanfla avon la punt che traversa il Rein da Val denter Uors e Surcasti. La plazza da grillar a Mulin ei equipada cun ina fueina aviarta cun rost, lenna da brisch, ina meisa, in baun da seser ed ina ruschnera. Quels objects san vegnir nezegiai da miez matg entochen la fin d’october. Damai ch’il flum ei en quei liug fetg planivs ed ulivs envida el da splatschergnar ell’aua ni da construir figuras da crap.
Staziun 3: Baselgia Sogn Luregn
La staziun 3 sesanfla sil Crest dil Casti sper la baselgia da s. Luregn ch’ins po tscharner fetg bein da cheu anora e che porscha ina buna vesta silla cuntrada culturala e sin differents vitgs ed uclauns dalla Lumnezia.
Staziun 4: Casa Caplutta eingangs Surcasti
All’entrada dil vitg da Surcasti fruntein nus silla “Casa Grischa”, numnada la Casa Caplutta. Sco quei ch’ins sa eruir tgunschamein tradeschan elements dil stil da construcziun ch’ei setracta d’in edifeci che semeglia ina caplutta.
Staziun 5: tar Curtgin Grond (cuntentientscha) a Surcasti
Amez il vitg da Surcasti sa preschentan las vistas sin la cuntrada da cultura utilisada da l‘ agricultura da la Lumnezia sut sco er sin ils vitgs vischins dad Uors, Tersnaus e Camuns. En direcziun nord sa chatta la vista sin il Crap da Flem e davos il piz da la Val S. Pieder cun ina autezza da 3247 meters, en direcziun cuntraria.
Qua èn ils temas principals sper il vitg da Surcasti: stgarsezza d’aua e diversitad dal crap
L’ulteriura ruta meina a “Crap la Gneida” sur la senda tematica “Loghens da magia”. Ella storta anetga sbucca in rom ella Via Crusch che meina viers igl ur dil vitg. Naven da leu meina ella a seniester entochen alla tabla “Trutg da Barnier” e continuescha silsuenter tras la cultira ed allura rodund 5 minutas tras cagliom d’ogna viers il “Crap la Gneida”. Tenor la legenda duei il giavel esser sevilentaus talmein pervia dalla construcziun dalla caplutta da s. Catrina sut Tersnaus ch’el hagi tschaffau en gretta in carpun e sdermenau quel dalla plaunca giuadora cun l’intenziun da destruir la caplutta nova. Il crap gigantic seigi denton ruclaus sper la caplutta ora setschentond cun fraccass infernal el funs dalla val. En gretta hagi il giavel lu spurnau il crap in tschancun dalla spunda siadora. (Fontauna: Cudisch “Orte der Magie”). Pli ensi sbucca la ruta a Basdengias en ina vietta betunada, numnada gia en cronicas dil 14avel tschentaner. Da leu va ei a dretg anavos a Surcasti.
Staziun 6: Surcasti
La staziun 6 sesanfla sco la staziun 5 amiez il vitg da Surcasti e lubescha aschia d’observar las casas pli datier e da schar sgular l’egliada da surengiu silla Casa da Luzi cun siu stil da construcziun caracteristic cun lenna da stric sco era silla Casa da scola e silla baselgia da s. Giusep.
Cheu rapportan perdetgas dil temps sur dils temas:
- Veta dil vitg incl. ustria
- Scolaresser ed elecziun da clamada
- Scolaresser ed elecziun da clamada
La casetta staziun d’eveniment ei construida el stric tradiziunal dils baghetgs da habitar e luvrar en Surselva. Ella ha ina finiastra, la quala sa vegnir aviarta cun in schlegn. Silsuenter san ins trer ora il truchet d’informaziun. Tier la fabricaziun ei vegniu dau peisa sin la creaziun da valurs sin tut ils scalems, naven digl acquist dil material sur l’elavuraziun, fabricaziun e montascha da quel.