
En Lumnezia fuorma Suraua il cunfin denter Romontschs e Gualsers. Co ein las relaziuns denter quellas duas culturas sesviluppadas el decuors dil temps?
Cun Val veva Suraua, denton era Cumbel e Degen, bia contact cunzun damai che purs da quellas vischnauncas cargavan lur muaglia sin las alps da Val S. Pieder. Quei cunzun en Leis e Selva, singuls purs era en Lenta, Canal, Frunt, Ampervreila e Lampertschalp.
Da l’autra vart deva ei antruras alla via da Glion a Val S. Peder buca meins che siat ustrias. Cunzun il Bogn da Peiden, denton era Uors, eran loghens da sentupada appreziai denter Romontschs e Gualsers. El Bogn da Peiden fageva il chor viril Lumnezia ses exercezis da cant, leu vevan las radunonzas da partida e cumin liug, denton era nozzas e pasts da bara vegnevan survi leu. Magrad il scamond da maridar decretaus 1457 ha ei adina puspei dau singulas maridaglias denter Romontschs e Gualsers. Ils hofs da S. Martin vevan bein in’ atgna scola primara, la scola secundara frequentavan scolaras e scolars denton ad Uors. Ils uclauns gualser da S. Martin formavan era ina pleiv cumineivla cun Tersnaus.
Oz ein la relaziuns denter Gualsers e Romontschs bunas. Beinequal vischin da Suraua anfla oz occupaziun a Val S. Pieder, seigi quei tier Auas da Val, el hotel Therme, vid las Pendicularas ni en las interpresas da baghegiar.