Ir a catscha per surviver

Augustin Candinas
Augustin Candinas

Fetg grondas famiglias ei stau quella da Sur Cathomas, massa buobas, mo dus buobs, quels han giu peter. Il bab da lez era in rufinau catschadur. Quel haveva fallas dapertut anavon. Sicheu en quels uauls, quel saveva exact nua.

Mava dad in trutg si e mirava giun plaun, saveva exact, quei ei ina fiergna, quei in’uolp… saveva tut, schuber tut. El veseva nua che quellas eran idas atras, epi cu Sur Cathomas vegneva dalla scola secundara stueva el prender ed ir si a mirar sch’enzatgei era en.

Nus essan i per bia raunas, gie per bia raunas, tochen la notg allas duas vegnevan nus, che nus mo runavan peis. Ina sera havein nus priu ed i en cugl auto tochen en Val Tenigia. Nus vevan rimnau 400 tocs, mess en ina buot. La mumma ha detg, “mirei lu ch’ei mondi buc raunas entuorn”, lezza temeva vieti.  L’auter di sun vegnius oda scola ed ius a mazzar raunas, il davos havevel jeu raunas che vegnevan da cheu ora….Nus mazzavan lu adina sco s’auda, in tschep da lenna rodund, schar vegnir il tgau suro e dar ina cun in benghel griess – buc sco quels da Trun scarpar o las combas.

Lu vevel jeu survegniu duas muntanialas e la vischina giusut veva mussau a mi co ei seigi da stender ora. Igl emprem sbluttau ellas, lu priu ora il dadens e tagliau ora las combas. Epi fatg dus lenns satells e fatg péz da mintga vart. Lu stendiu en crusch epi steva quei tut agrado. Lu ensalar e metter sin combra da carn. Basta in di ei la polizia vegnida els lessien mirar la carn. Il bab ha detg, “Vus saveis schon vegnir giun tschaler a mirar”. Tochen ei la mumma ida si, priu giu las muntanialas giu dalla guota e schmanau da fanestra o giun curtgin, negin che ha viu nuot.

Quels vischins eranfetg paupers, sche quels havessen buc giu quei, quels fussen buc vivi. Stizun grad mo quei che stueva esser e schiglioc spargnar, spargnar, tochen che las buobas ein vegnidas ord scola. Tgi ei ius en fabrica, tgi tscheu e leu, Quei ei stau peter.