Ins sa strusch capir che quels vevan la forza da luvrar.

Augustin Candinas
Augustin Candinas

Nus havevan ina gruppa d’uaul en a Val, e quei era miserias, auter che pulenta e pulenta naven dalla damaun tochen la sera devi nuot. In di han els dumandau miu bab, “Has ti buc purschals?”

“Bein gliez, jeu havess quater, quels fan 14/15kg.” Els cumprassien tuts – quei era stregn scumandau. Il bab levava baul, allas 4.00, fageva giu e prendeva ora ils dadens. Dallas 5.00 vegneva in cun in sacados tut alla metta dacheuen, prendeva quei e mava si. Els fagevan furtems cun ina buna sosa tier la pulenta e schevan, “Quei ei schon grondius”. Il settember ein els stai per in da 9 kg pia 14 kg vivs e quel ha dau frs. 4.70 fatgs giu, senza cartas nuot, quei mava tut ella metta. Sch’el fuss vegnius a mauns fuss quei stau…..

Jeu stoi dir, en quels temps d’uiara, nus havein mai pitiu fom. In pur steva nuota aschi mal, epi stuevas far in tec davos il dies buc ch’i savevan tut tgei che ti fetschies. Nus mazzavan lu ella metta ina caura, sch’ei haveva buca carn. Ina caura havevan nus adina.

Piaun vegnevan ei si d’alp e mavan cun tut. Quei stuevas ti ver sche ti levas cuschinar e quei era da dar giu tut. Epi avevan nus cheu dil consum, igl administratur era in aug, lez saveva lu schon aunc sesteligiar, epi vegneva el magari cun in sac pulenta. Quei mavins giun stizun per in sac frina. Epi quei era da metter si en combra da frina. Epi avevan ins quei per ditg e saveva far bizzochels. E pulenta. Mèl, jeu detg a ti jeu hai aunc oz….., mo sch’jeu vesel schuaunas… cumpra mai da quei mèl. Sadialas da 10 avevan nus.

Sur Cathomas ha era ruschanau ina buna. Lez ei staus ad alp cun aunc dus da Surrein. In di ein els vegni en Val Naustgel, cheu vevan ils luvrers d’uaul cui vevan fatg sin fecler. Els treis han tertgau, “sa sche nus pudessen en encheu”. Quei era forsa inadumengia cu negin era leu. Pia ein els sestrubigiai denter quella lenna viado ed i giuaden en tegia. Epi era en cheu ina sadiala cun en mèl. Els han priu mintgin in tschadun da suppa e magliau mèl, magliau cun tschadun da suppa, aber lu scoiauda, mess si igl uvierchel ed i. Suenter vevan ei tema ch’enzatgi vessi viu.

Carn devi mintga sapacu. Paun, pischada e caschiel. Ed oz datti tut. Strusch da capir ch’els havevan la forza da luvrar. Quels eran aunc in tec pli vegls ch’jeu. Quei han ins buc udiu savens, magliar ord ina sadiala. Quei avevan in regl, grad sco affons chegnan zucchers.

Duront l’uiara era cun quellas marcasQuei era buc legher sche ti savevas buca mussar si tut. Ei scumiavan ora magari.