Grammatica ed ortografia era impurtont pils scolasts.

Hermina Alig
Hermina Alig © Gieri Antoni Caviezel

Tgei regurdientschas haveis vus aunc dil temps da scola?

Lu mav’ins mo otg onns a scola, ed essan era vegni perderts. La scola era lu leu nua ch’il Volg ei ussa. Quels da Cons, Ligiazun e Tgamanada mavan entochen la sisavla en leu a scola ed ora Vrin eran nus 85 scolars en duas partiziuns.

Tgei vegneva instruiu en scola?

Lu era ei da far oravontut lungatg (naven dalla 5avla tudestg), quen, historia e geografia. Malegiar astgavan nus forsa in maletg ad onn. Concepts eri da far biars. Alla grammatica ed all’ortografia devan ils scolasts immensa peisa

Schule / Scola
Schule / Scola © privat

Da tgei uras mavas a scola?

Dallas 7.30 eri messa e dallas 8.00 sch’ei era buc enzatgei pli bia entschaveva la scola e cuzzava entochen las endisch. Lu da l’ina entochen las quater. La mesjamna eri era scola suentermiezgi sco era la sonda avonmiezgi.

Scola da lavur era mo per la mattatschas.

Quei era mo per las mattatschas. Principalmein vegnevi fatg soccas e cuntschau calcogns da soccas, caultschas, tschoss, rassas e quei cun launa da casa, secapescha tut a maun. Lu havein nus era empriu da far pétg da crusch ed astgau far ina cozza. Il pli impurtont era da far caltschiel e quei cun launa producida sez.

Schulklasse von Vrin Cons 1950-1951, 1-6. Klasse
Schulklasse von Vrin Cons 1950-1951, 1-6. Klasse © privat

Havevas vus lu era scola da cuschinar?

Na gliez devi buca lu. Ils buobs havevan geometria enstagl scola da cuser.

Co stevi cun far sport en scola?

Gliez astgavan nus buca far. In tec a scursalar e sch’il prer veseva buca gest ir in tec cun in pèr skis nauschs dil frar. Sch’il prer veseva quei devi in strof ni in priedi giud scantschala la dumengia. Ils buobs havevan da star sco castitg a mesa baselgia en schanuglias. Tier surpassaments levs astgavan els star anen e schiglioc stuevan els mirar anora. Cu ei vegnevan a casa deva ei aunc leu sil tgil. Agl augsegner ed al scolast astgavas ti buca dar encunter, els eran autoritads.

Tgei fagevas la dumengia ed el temps liber?

Oh tgei, lu astgav’ins buca far la massa. Far termagls ni che nus mavan vi clavau ed emprendevan teater. Lu in gi fagev’ins teater per tschella mattatschaglia.

Tgei giugs devi lu aunc?

Igl unviern eri principalmein ir a scursalar ni far umens da neiv. Dar mulin ed auters giugs sco „Eile mit Weile“. In toc poppa da termagls havevan nus era. Or da lenn tagliavan nus lu vaccas ni cavals ni ch’ins haveva schiglioc in termagl che Sontgaclau haveva purtau.

Waschtag am Brunnen / Fontana e Lischiva
Waschtag am Brunnen / Fontauna_Lischiva

Tgei lavurs haveva la buobanaglia aunc da far sper la scola?

Ils buobs havevan da perver las cauras e nuorsas. A casa eri da purtar lenna, envidar en pegna e star sper la platta da fiug, ir per aua orasi sper l’ustria ni ir giu begl e lavar il resti cu ins haveva liber. Il resti vegneva fatg cuer ora en cuschina per ir lu suenter giu begl e schelar la detta. Suenter eri da pender silla suga. Sch’ei era pops en casa eri da gidar vid ils pigns. Suenter scola empruav’ins schon da mitschar aber ins stueva far ils pensums aunc da clar.

Lu havevas vus aunc negin’electricitad.

1946 ei vegniu mess en igl electric. Avon havevan nus quellas cazzolas da petroli e sch’in haveva dad ir giudem la stiva per enzatgei en puffen stuevan tschels ch’eran entuorn la meisa spitgar per saver cuntinuar cun far pensums.

Cu eis ei vegniu aua en casa?

Gliez ei stau il 1966 sche jeu sbagliel buca. Gliez ha levgiau fetg il tenercasa.