Carplinas deva ei perquei ch’ei vegneva dau la bucca in da l‘auter.

Gabriel Alig
Gabriel Alig © Gieri Antoni Caviezel

En in vitg eran las hierarchias dadas e quellas persunas che savevan scriver e seriscuder meglier havevan era il commando el vitg.

Naturalmein che quel che saveva conversar bein a scret haveva in avantag enviers quel che saveva strusch scriver siu num.

Co vegnevan las caussas lugadas sch’ei deva carplinas?

Jeu sai da carplinas ch’ins mava e sbuccava in l’auter e sch’ins vegneva sissu lu dev’ei uiara. Enqual gadas mav’ei cun ina detga sbarrada a bucca ed enqual gada deva ei ina patengada. El mender cass mav’ins tier igl intermediatur.

Ozilgi vegn ei getg ch’ils originals mierien ora. Devi propi dapli da quels antruras?

Da quels ha ei adina dau. Tut quei che vegn raquintau ei forsa buca ver ni ch’ei vegn surfatg. La persuna la pli originala che jeu hai enconuschiu ei stau igl «Uramaher». Quel haveva num Martin Antoni e viveva entuorn 1930/40 sur onn en ina tegia si Canaugls, in mises denter Vrin-vitg e l’Alp-Dado. Quei malgrad ch’el possedeva ina mesa casa en vischnaunca e haveva leu era enzatgei funs. Da clar vesevas ti mai quel giun vischnaunca. Si Canaugls haveva el tschun sis tgaus biestga ed enzacontas cauras. La specialitad da quei um eran ils treis bucs. Per sminuir il radius d’activitad per quels animals ligiava el regularmein ad in buc ina corda sur il schanugl d’ina comba davos aschia che quel stueva ir mo sin treis e saveva cheutras semuentar pli pauc. Il mises e la pastira da miu bab cunfinavan cun quel digl Uramaher aschia che jeu vegnevel beinduras en contact cun sias cauras e ses bucs. Cun quellas caschuns tagliavel jeu regularmein atras la corda vid la comba dil buc aschia che quel saveva semuentar senza malesser e la sera setschentavan era ils bucs magari giun vischnaunca. Giu num hai era ch’ina sora dad el seigi vegnida satrada senza formalitads ecclesiasticas, quei che ha dau in stausch supplementar a si’originalitad.