Cun 13 onns sun jeu ius l’emprema gada el marcau.

Gabriel Alig
Gabriel Alig © Gieri Antoni Caviezel

Vacanzas ni far viadis devi probablamein insumma buca duront il temps da stad?

Na, quei enconuschev’ins buc a Vrin. Per ina era ina femna da casa adina occupada, 365 gis ad onn. Era il daner havess buca tunschiu, pia gnanc da patertgar vid enzatgei aschia. Jeu sun ius l’emprema gada da Vrin a Glion cun 13 onns. Quei ei stau l’emprema gada che jeu hai viu in tren che semuentava. La glieud era ligiada fetg vid in pign circuit.

Co eran las relaziuns denter quels dil vitg e quels dils uclauns?

Cu jeu sun ius a scola vegnenvan quels affons naven dalla sisavla classa a scola en vischnaunca. Avon havev’ins in contact minimal cun quels. Nus mavan forsa enta Cons sch’ei havevan examen ed els vegnevan anora cu nus havevan.

Tgei vul quei gir haver examen?

Il davos digl onn da scola vegneva quei fatg ina repetiziun da quei ch’ins haveva priu atras igl onn da scola ed a quei schevan nus «haver examen».

Con grondas eran las classas da lezs onns?

Nus eran circa 30 scolars per scolast el vitg ed a Cons mavan entuorn 30 scolars a scola.

Schulklasse von Vrin Vitg 1950-1951, 1-4. Klasse
Schulklasse von Vrin Vitg 1950-1951, 1-4. Klasse © privat

Sche vus cumparegleis vies temps da scola cun quel da vos fegls e vossas feglias. Tgei ei la differenza la pli frappanta?

Cu jeu hai visitau las scolas da mes affons hai jeu stuiu constatar che quei mava tut bia pli spert, denton per la pratica ein las metodas hodiernas buca propi perschuadentas.

Vus haveis getg ch’ei tunschevi da viver e buca per bia dapli. Co steva ei culla paupradad, respectivamein cun la beinstonza dils onns da voss’affonza? Devi insumma differenzas enteifer las famiglias? 

Sentiu quei sapientivamein han ins buca. Quei era normal. Las famiglias eran grondas e possedevan forsa diesch tgaus biestga e lu ei il quen gleiti fatgs. Rehs eran quels culs biars tgaus biestga en nuegl.

Ei deva denton era famiglias che stuevan ir atras ualti stretg.

Naturalmein, pli biars da quels che da tschels. La pli gronda part vegneva produciu sez, latg, caschiel, pischada, carn, truffels e legums haveva mintga famiglia. Tschellas victualias retergevan nus d’in hermer che steva a Vella, Quel deva la rauba sin credit. Inagada ad onn – per regla igl atun cu ins haveva vendiu in tier ni l’auter – vegneva el sperasvi e supplicava da pagar. Mintgin pagava tgei ch’el saveva. Biars eran buca habels da pagar quei ch’ei havevan schau scriver si e lu vegneva il rest purtaus sin il quen digl onn proxim.