Ir en baselgia era antruars da grond’impurtonza.

Gabriel Alig
Gabriel Alig © Gieri Antoni Caviezel

Tgei era il punct culminont digl onn? Sin tgei selegrav’ins il pli fetg?

Jeu less gir, per nus affons, era Daniev il pli principal gi digl onn, igl ir a cattar biemaun. Quei era in’atmosfera speciala, ins survegneva inagada in per raps entamaun. Schiglioc savevan nus strusch co daners vesevan ora. Quei gi survegnev’ins minimalmein 1 rap ni 2 raps, 5 raps era aschia la norma e 20 raps era schon bia. Ins haveva in plascherun da quei, schegie ch’il daner mava el tenercasa ed era buca per consumar.

 Tgei auters puncts culminonts devi pils affons da lezs temps?

Sontgaclau naturalmein. Il gi da regals era lu Sontgaclau. Ils tschun sera mava Sontgaclau casa per casa cun sia suita e purtava meila, oranschas, mandarinas e nuschs. Ils affons havevan lu da sepresentar avon in Sontgaclau cun barbuna. Quel deva giu siu pareri, empau filosofav’el ensemen e tschei vegneva getg dils geniturs. En scadin cass havevan nus in respect narr da quei um. Sontgaclau haveva ina fumitgasa e dus fumegls, in da tortas ed igl asen che haveva da star on zuler e fageva leu empau barlot cun sias stgellas da cavals. Quei era ina caussa che mava schon in tec ell’ossa. Avon ch’ir a letg rasav’ins ora in fazalet sin meisa cun la speronza che quel seigi emplenius la damaun. Nus havevan nos giavischs, per ordinari tunschevan ils daners buca per ademplir tut quels giavischs. Savens devi enzatgei ch’ins saveva duvrar el mintgagi.

Prozession in Vrin
Prozession in Vrin © W. Derichsweiler, Fototeca dal DRG

Pli baul tuccav’ei dad ir ualti stedi en baselgia, ei deva dapli firaus e secapescha era biaras processiuns el decuors d’in onn.

Firaus eri biars. Quels eran seconcentrai sigl october tochen igl avrel. Nus sco scolars savevan profitar e mitschavan dalla scola quels gis, la lavur en nuegl stuev’ins far tuttina. Sequent co ils firaus gartiavan en deva ei plirs gis libers en roda. Igl ir en baselgia era in element fetg impurtont da lezzas uras. La glieud mava era stedi. Mo dad ir en processiun isav’ins ora bunamein in pèr calzer.